نام كتاب: شرح وظايف گروه هاى ارشاد كاروانهاى حج( 1385)
نويسنده: مركز تحقيقات حج
موضوع: مباحث اجتماعى و سياسى
زبان: فارسى
تعداد جلد: 1
ناشر: نشر مشعر
مكان چاپ: تهران
سال چاپ: 1385
نوبت چاپ: 1
ص:1
ص:2
ص:3
ص:4
ص: 5
بسم اللَّه الرحمن الرحيم
ولتكن منكم امة يدعون الى الخير ... (آل عمران 104)
شناخت حوزه مسئوليت و چگونگى انجام وظايف محوله، از شروط اصلى مسئوليت دهى و يامسئوليت پذيرى است كه اگر با شرايط ديگر پيوند پيدا كند، موفقيت انسان را دو چندان خواهد كرد.
از اين رو و با توجه به وظايف گروههاى ارشاد كاروانهاى حج جمهورى اسلامى ايران و نقش آنان در ارشاد زائران، مطالبى در چند بخش تقديم مى گردد.
اميد است با حسن انجام آن، عزت و اقتدار تشيع افزون و ثواب مضاعف نصيب همگان گردد.
*** پيشينه گروههاى ارشاد
گروه ارشاد زائران بيت اللَّه الحرام براى اولين بار پس از پيروزى انقلاب اسلامى با تعداد محدودى در بعثه مقام معظم رهبرى تشكيل و در مكانهاى خاصى همچون بقيع به ارشاد و راهنمايى زائران مى پرداخت.
ص: 6
اين شيوه گرچه موفقيت هايى را به همراه داشت، ليكن همواره با كاستى هايى روبرو بود كه موجب شد تا معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى با بهره گيرى از نظرات و پيشنهادات دست اندركاران امر حج، و با بازنگرى در تشكيلات و سازماندهى و روش اجرايى آن، گروههاى ارشاد كاروانها را به شكل كنونى سازماندهى نمايد.
همه ساله ده هاهزار نفر از نقاط مختلف ايران اسلامى جهت انجام فريضه حج، و زيارت نبى اكرم اسلام صلى الله عليه و آله و فاطمه زهراء عليها السلام و چهار امام مدفون در بقيع: امام مجتبى، امام سجاد، امام باقر، امام صادق عليهم السلام و ديگر اماكن زيارتى مكه و مدينه توسط سازمان حج وزيارت به عربستان اعزام مى شوند.
در ميان زائران اعزامى دو دسته وجود دارند كه بايد به نوعى به كمك آنان شتافت:
1- افراد ضعيف، بيمار و احياناً مسن و ناتوان.
2- افراد بى سواد و يا كم سوادى كه تجربه سفرهاى خارجى را نداشته، و عظمت اين سفر الهى و معنوى را درك نمى كنند و در نتيجه خواسته يا ناخواسته به اعمالى دست مى زنند كه موجب وهن تشيع و جمهورى اسلامى ايران مى گردد.
ص: 7
جمعى بودن سفر، محدود بودن امكانات پروازى، دشوار بودن شيوه زائرگردانى آنهم در يك كشور خارجى، محدوديت زمانى و مكانى جهت انجام مناسك حج، جابجائيهاى متعدد در مدت محدود سفر هريك مشكلات خاص به خود را دارد و برنامه ريزى را با مشكل روبه رو خواهد كرد و باعث مى شود كه از يك سو زائر توقع خود را كمتر كرده و به حد قابل قبولى برساند و از سوى ديگر به جهت موقعيت خاص و ويژه زائران ايرانى به عنوان پيروان تشيع و انقلاب اسلامى و انتظار حجاج ديگر كشورها از آنان، موجب احساس مسئوليت بيشتر نسبت به مكتب اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام و انقلاب اسلامى مى گردد.
عربستان سعودى در موسم حج مقررات و قوانين خاصى را به اجرا مى گذارد كه اين مقررات ايجاب مى كند تا مسئولان حج دو كشور تلاشهايى را براى هرچه بهتر و باشكوهتر برگزار شدن اين فريضه الهى انجام دهند و عليرغم آمار گسترده زائران و اختلاف نگرش عربستان و ايران در برخى مسائل مرتبط با حج و نيز ايجاد محدوديت براى برخى امور ارشادى و تبليغى
ص: 8
تلاش كنند تا زائران ايرانى بتوانند به راحتى و درستى اعمال و مناسك خود را انجام دهند.
لازم به تذكر است كه در ميان كشورهاى اسلامى تنها جمهورى اسلامى ايران است كه در مراحل مختلف سفر، تمامى امور مربوط به زائران از قبيل: تهيه مسكن، تغذيه، حمل ونقل، امور پزشكى و ارشاد آنان را به عهده دارد.
1- انجام حج صحيح و مقبول توسط حجاج.
2- فراهم كردن رفاه نسبى زائران به منظور استفاده هرچه بيشتر معنوى از اين سفر روحانى.
3- ايجاد تحول روحى و اخلاقى در حاجيان.
4- معرفى شيعه و نظام جمهورى اسلامى ايران به حجاج ديگر كشورها.
5- فراهم نمودن زمينه هرچه بيشتر اخوت دينى و وحدت اسلامى.
رسيدن به اين اهداف، با توجه به محدوديت امكانات، جز با اتكاء به نيروهاى مؤمن و عاشق خدمت به اسلام عزيز و نظام جمهورى اسلامى ايران ميسّر نخواهد شد.
با توجه به مقدمات پيشگفته و اهداف فوق، همه ساله
ص: 9
از ميان زائران هر كاروان براساس دستورالعمل پيوست، تعدادى از خواهران و برادران براى انجام مسئوليت دينى و شرعى امر بمعروف و نهى ازمنكر و ارشاد ديگر زائران، به صورت داوطلبانه انتخاب مى شوند تا با پيشگيرى از امورى كه در آن محيط به شيعه و تشيع لطمه وارد مى كنند، دين خود را به ائمه معصومين عليهم السلام ادا نموده، ديگر مسلمانان را به مكتب اهل بيت علاقمند و اميدوار سازند.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى به رهبرى پيشواى رحيل و قائدكبير حضرت امام خمينى قدس سره ايران به صورت يك مركز سياسى بزرگ، درانظار جهان اسلام وبلكه همه جهانيان مطرح شده است و طبعاً افتخار انتساب به امامان معصوم شيعه، مسؤوليت هر ايرانى و دوستدار خاندان عترت و طهارت را صد چندان مى كند. زائران محترم ايرانى حرمين شريفين، كه سفيران انقلاب اسلامى دراين سرزمين اند، بايد بدانند كه اعمال آنان در ديد تيزبين ديگر زائران مسلمان، هم بر آبروى انقلاب و جمهورى اسلامى و هم بر توجه به خاستگاه اين نظام اسلامى، يعنى فقه و فرهنگ ائمه معصومين عليهم السلام تأثير
ص: 10
مثبت يا منفى خواهد داشت از اين رو توجيه درست و هدايت به موقع زائران ايرانى، مسؤوليت بس سنگينى است كه بر دوش روحانيون ومعين هاى محترم كاروانهاى حج، گذارده شده است و عزيزان روحانى مى بايد پيوسته و به صورت هاى گوناگون، در زمينه حفظ شخصيت شيعى و انقلابى، به زائران خود تذكرات لازم را بدهند.
يكى از فلسفه ها و مقاصد بلند حج، اين است كه حج گزاران در پرتو زيارت خانه خدا و انجام مناسك، قطره هاى وجود خود را به درياى بيكران امامت و رهبرى خاندان رسول اكرم صلى الله عليه و آله وصل كنند، چرا كه «من تمام الحج لقاء الامام» و در اين راستا، ائمه بقيع عليهم السلام محور و مركز اصلى اين توجه اند وچون بهره گيرى از ثمرات زيارت ائمه و حفظ بقيع و بازنگهداشتن درب اين حرم الهى بر روى همه زائران حرم نبوى صلى الله عليه و آله يكى از حياتى ترين مسائل اجتماعى شيعه در طول تاريخ بوده است لذا لازم است از دست زدن به اعمالى كه ما را از اين اصل مهّم وحسّاس دور مى كند، جداً احتراز نماييم.
مردم ايران به دليل سابقه طولانى در ولاى اهلبيت عليهم السلام و ارادت به ساحت مقدس آن بزرگواران و به عنوان پيروان تفكر اصيل اسلام ناب محمدى صلى الله عليه و آله و تربيت يافتگان مكتب ولايت وامامت، بايستى با رفتارى درست و
ص: 11
كردارى شايسته، محبت وعلاقه ساير مسلمانان را به سوى ائمه هدى عليهم السلام جلب كرده و مايه آبرو و عزت پيشوايان مظلوم و معصوم خود باشند، اقدام به اعمالى كه موجب وهن مذهب و از بين بردن علاقه ديگران به مكتب نجاتبخش اهل بيت عليهم السلام مى شود، خسران عظيمى است كه با جديت بايد از آن جلوگيرى كرد.
ارشاد سازنده و مواعظ بليغ روحانيون محترم كاروانها، با شيوه اى قابل فهم و با بهره گيرى از قرآن كريم و احاديث اهلبيت عليهم السلام و استفاده از درايت كارساز و تجارب ملموس مى تواند مشتاقان و زائران حرمين شريفين را در برابر موارد خلاف، مصونيت بخشد. براى تحقق اين امر مهم وبه منظور تشويق زائران بيت اللَّه الحرام به بهره بردارى هر چه بيشتر از مراسم عظيم عبادى سياسى حج و حفظ شؤون دينى واسلامى حجاج محترم ايرانى وپيشگيرى از رفتارهاى خلاف اخلاق، گروه ارشاد در هر كاروان به شيوه ذيل تشكيل مى گردد:
1- در هر كاروان ده نفر از افراد واجد شرايط از بين برادران وخواهران، به عنوان گروه مركزى انتخاب، وآنان نسبت به وظايف محوّله توجيه شوند.
2- يكنفر از افراد گروه مركزى، به عنوان رابط با معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى تعيين گردد.
ص: 12
3- هريك از اعضاى گروه براساس ضوابط شرعى و دينى عهده دار امر ارشاد گرديده و تنها در محورهاى مشخص شده كه پس از اين ذكر خواهد شد انجام وظيفه مى نمايند.
4- هر يك از گروهها در رابطه با مشكلات و موانع احتمالى و نيز استفاده از نظرات ديگران با يكديگر به تبادل نظر پرداخته، سپس مباحث مطرح شده را جمع بندى، و به رابط گروه منتقل مى كنند، وى نيز نتيجه كامل جلسات و كارهاى انجام شده را به معاونت آموزش و تحقيقات منعكس خواهد نمود.
تبصره: تخلفات و گزارشات مهم، لازم است در همان روز به بعثه گزارش شود.
***
1- حمل مواد مخدر هر چند كم در عربستان جرم به حساب مى آيد، و همراه داشتن آن علاوه بر خدشه دار ساختن حيثيت زائران ايرانى، براى اعضاء كاروان و مسئولان ايرانى نيز در فرودگاه مشكل آفرين بوده، در عربستان مجازات سنگين در پى خواهد داشت. بيان اين
ص: 13
نكته ضرورى است كه زائران و وسايل همراه آنان نيز توسط مأموران سعودى در فرودگاه دقيقاً كنترل و گاهى به وسيله سگهاى تربيت شده مورد بازرسى قرار مى گيرد.
2- فروش اجناسى از قبيل: پسته، زعفران، تسبيح، انگشتر، گز و ... به ويژه توسط بانوان.
1- تجمع جلو بقيع به هنگام نماز جماعت.
2- خواندن روضه هاى حساسيت برانگيز توأم با حركات ناموزون و احياناً با صداى بلند.
3- نماز خواندن جلو و داخل بقيع.
4- نوحه خوانى و سينه زنى.
5- خواندن دعاى توسل و زيارت عاشورا به صورت دسته جمعى و باصداى بلند جلو بقيع و ديگر اماكن زيارتى.
6- روشن كردن شمع و انداختن سفره هاى نذرى.
7- بستن دخيل به شبكه هاى بقيع به وسيله پارچه، نخ، قفل و امثال آن.
8- برداشتن خاك و سنگ و گندم.
9- انداختن عريضه، پول، لباس، پارچه، شمع و ...
روى قبور.
ص: 14
10- فيلمبردارى و گرفتن عكس داخل بقيع.
11- ماليدن پارچه هاى كفنى و غيره به شبكه هاى اطراف جهت تبرك.
12- سد معبر در جلو بقيع و ايجاد مزاحمت براى ديگران.
13- سيگار كشيدن در بقيع و ديگر اماكن عمومى.
1- بوسيدن ضريح و دربهاى حرم مطهر.
2- گذاشتن مهر و چوب و كاغذ در حرمين و مساجد.
3- عبور از جلو نمازگزاران و خصوصاً هنگام نماز جماعت.
4- گرفتن قرآن و كفش در يك دست.
5- عبور از روى قرآن و قفسه هاى قرآنى.
6- بردن قرآن از مسجد جهت تلاوت به محل سكونت.
7- بهم زدن صفوف نماز جماعت و اصرار بر گذشتن از ميان جمعيت.
8- خواندن نماز نافله و قرائت قرآن هنگام خطبه هاى نماز جمعه.
9- صحبت كردن هنگام اذان و ايراد خطبه هاى نماز جمعه.
10- ترك مسجد در آستانه اقامه نماز جماعت.
ص: 15
11- خواندن زيارت و فرستادن صلوات با صداى بلند.
12- يكديگر را با صداى بلند صدا كردن.
13- خواندن نماز فرادى همزمان با نماز جماعت.
14- پشت به ضريح پيامبر صلى الله عليه و آله نشستن.
15- دست بسته نماز خواندن وگفتن «آمين» در نماز.
16- بلند گفتن ذكر ركوع و سجود.
17- زودتر از امام جماعت به ركوع و سجود رفتن.
18- شركت نكردن در نماز ميت و ترك مسجد در آن لحظه.
19- روشن گذاشتن تلفن همراه و خاموش نكردن آن به هنگام نماز.
1- نازك بودن لباس احرام بانوان و نمايان بودن بدن در حين طواف.
2- بردن نام ائمه عليهم السلام با صداى بلند در طواف.
3- برخلاف مسير طواف كنندگان رفتن به منظور رسيدن مقابل حجرالاسود.
4- نماز خواندن در مسير طواف كنندگان و ايجاد مزاحمت براى ديگران.
ص: 16
5- بوسيدن مقام ابراهيم.
6- كندن نخ از پرده كعبه.
7- عبور خانمها از ميان صفوف نمازگزاران به ويژه در آستانه اقامه جماعت به جهت فشرده بودن صفوف.
7- آزار رساندن به ديگران به منظور استلام حجرالاسود.
8- پشت به كعبه نشستن.
9- ساير موارد يادشده در مسجدالنبى صلى الله عليه و آله
1- حضور با لباس نامناسب در اماكن عمومى.
2- بدحجابى و پوشيدن جورابهاى نازك.
3- تجمع در جلو ساختمانهاى محل اسكان در اوقات نماز.
4- ريختن آشغال و زباله در معابر عمومى.
5- وضو گرفتن از منبع هاى آب آشاميدنى خصوصاً داخل مسجدالحرام و مسجدالنبى صلى الله عليه و آله.
6- نوشتن نام و نام خانوادگى مشابه با نام خدا و معصومان عليهم السلام روى دمپايى و كفش.
7- ايجاد مزاحمت در اوقات استراحت ديگران.
8- عدم حضور به موقع براى سوار شدن به اتوبوس، خوردن غذا و در نتيجه معطل ساختن ديگران.
ص: 17
9- رعايت نكردن بهداشت و ايجاد ناراحتى براى خود و سايرين.
1- چانه زدن هاى حقارت آميز.
2- حمل بارهاى حجيم و سنگين توسط افراد.
3- مراجعت به محل اسكان در اوقات نماز از حرمين شريفين.
4- تجمع جلو مغازه ها هنگام نماز.
5- بازگرداندن كالاى خريدارى شده به دليل عدم دقت در هنگام خريد.
لازم به تذكراست گرچه برخى از موارد ياد شده، خود به خود اشكالى ندارد، ليكن به دليل برانگيختن حساسيت پيروان ساير مذاهب و پيامدهاى نامطلوب آن و براى رعايت مصلحت مهم تر بايد از آنها احتراز نمود.
باز بودن درب بقيع، و رفت و آمد همه مسلمانان براى زيارت قبور اولياى دين و كم شدن غربت ائمه هدى عليهم السلام از مصالح مهمترى است كه بخاطر آن پرهيز از برخى مسائل دشوار نخواهدبود.
ص: 18
1- همكارى با شوراى فرهنگى در اجراى مصوبات شورا.
2- مراقبت و ارشاد زائران در طول سفر.
3- تكميل و يا جمع آورى پاسخنامه هاى مربوط به نظرسنجى از زائران و ارسال آن به واحد مربوطه در بعثه مقام معظم رهبرى.
4- كمك به افراد ناتوان در انجام اعمال.
5- اجراى مسابقات فرهنگى.
اعضاء گروه ارشاد در هر كاروان، ياوران و مشاوران روحانى محترم كاروان بوده، در صورت لزوم وظايف محوله از سوى روحانيون از قبيل: تصحيح قرائت نماز، قرائت قرآن و ... را انجام مى دهند.
روحانى كاروان پس از تشرف به مدينه منوره و يا مكه مكرمه در اولين فرصت با مراجعه به «واحد گروه ارشاد» مستقر در بعثه مقام معظم رهبرى، و اعلام حضور و اخذ برنامه كار «گروه ارشاد» آن را به اعضاء گروه
ص: 19
اعلام مى نمايد.
لازم به تذكر است:
1- وظايف گروه ارشاد به گونه اى تعيين گرديده كه مزاحمتى با برنامه زيارتى و عبادى آنها نداشته باشد گرچه اين عمل خود از مهمترين عبادات است.
2- روحانى كاروان اسامى اعضاء گروه را در فرمى كه نمونه آن به پيوست مى باشد تعيين و قبل از سفر آن را به معاونت آموزش و پژوهش ارسال مى نمايد.
***
ص: 20
بسمه تعالى و لتكن منكم امة يدعون الى الخير
1- استان: 2- شهرستان:
3- شماره كاروان: 4- نام مديركاروان:
5- تعداد زائر: 6- نام روحانى:
7- نام معين روحانى: 8- رابط گروه ارشاد:
ص: 21
رهنمودهاى حضرت امام خمينى
اخلاق كريمه انسانى- اسلامى را با همه زوار از هر طبقه و هر طايفه و هر رنگ و هر زبان و هر كشور باشند، با دقت مراعات نماييد و در برخوردها و رفت و آمدها در جميع اوقات و احوال و پيشامدها صبور و بردبار باشيد و كريمانه با همه رفتار نماييد و در مقابل درشتى ها، نرمى و سلم و در مقابل بدرفتارى ها، خوبى و محبت كنيد و براى رضاى خداوند تعالى تحمل هر پيشامد بدى از هر كس باشد، با روى گشاده و سعه صدر نمايد كه آن مواقف كريمه و بقاع شريفه محل نزاع و جدال نيست.
لازم است زائران محترم ايرانى توجه كنند كه از كشورى انقلابى و اسلامى و متعهد به احكام اسلام، راهى حج شده اند و چشمان دوستان و دشمنان بر آنان دوخته شده است.
در هر حال زائران ايرانى به نقش و رسالت خود در تمامى مراحل حج توجه كنند كه تمامى اعمال و رفتار
ص: 22
آنان با دقت مورد توجه و نظر دوستان و دشمنان انقلاب ماست. دشمنان انقلاب در صدد دست يافتن به سوژه اى ولو مختصر جهت تخريب قداست و اعتبار الهى مردم كشور ما مى باشند و دوستان و طرفداران انقلاب مشتاق آشنايى با روش و سيره و خصوصيات اين ملتى كه آوازه نام و نشانش- به يارى خداوند- در سراسر عالم طنين افكنده است، گرديده اند. و حج بهترين ميعادگاه معارفه ملت هاى اسلامى است كه مسلمانان با برادران و خواهران دينى و اسلامى خود از سراسر جهان آشنا مى شوند.
ص: 23
حجاج عزيز ما در بين خودشان به افرادى كه مى بينند ملاحظه مصالح اسلام و انقلاب را نمى كنند تذكر دهند چنين تذكرى مسلماً مصداق نهى از منكر است البته خداى متعال تفضلات خود را بر كسانى كه در راه او و براى او كار مى كنند و به عبادت و تلاش مى پردازند قطعاً و بلاشك نازل خواهد فرمود.
مردمى كه به حج مشرف مى شوند قدر اين نعمت بزرگ را بدانند و عزت اسلامى، عزت ناشى از برافراشتن پرچم اسلام در ايران اسلامى را، حفظ كنند.
مبادا رفتار حاجى ايرانى به گونه اى باشد كه عزت اين نظام و انقلاب و شكوه و عظمتى كه به اسلام در اين جا داده شده است، خداى نكرده اندكى مخدوش شود.
امروز هر كس كه موجب جدايى دل هاى مسلمانان و فرق اسلامى از يكديگر شود، در حالى كه
ص: 24
در مقابل دشمنان دين و دشمنان اسلام و دشمنان قرآن، احتياج به وحدت و همدلى دارند، به همان اندازه تلاش خود، نسبت به اسلام و مسلمين خيانت آشكار كرده است.(1)